Μέσα σε τοξικά υπόγεια περιβάλλοντα, με μηδενικό φως, υδρόθειο και ακραία γεωχημεία, μια ομάδα νέων επιστημόνων ρίσκαρε, εξερεύνησε και αποκάλυψε τα μυστικά των «θειικών σπηλαίων» της Ηπείρου. Απόκρημνα περάσματα, άγνωστοι σχηματισμοί, δυσεύρετα μικρόβια και ανατρεπτικά γεωλογικά δεδομένα συνθέτουν την εικόνα της αποστολής “SulfurCaves – Epirus 2025”, που πραγματοποιήθηκε στο Γεωπάρκο Βίκου-Αώου και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή του Δήμου της Κόνιτσας. Ένα μοναδικό επιστημονικό εγχείρημα με διεθνές ενδιαφέρον και ελληνική υπογραφή.
Η αποστολή επικεντρώθηκε στη μελέτη σπηλαίων που παρουσιάζουν ενδείξεις θειικής σπηλαιογένεσης, δηλαδή σπηλαίων που έχουν διαμορφωθεί από την επίδραση υδρόθειου και θειικού οξέος, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στην περιοχή του ποταμού Σαραντάπορου. Οι ερευνητικές δραστηριότητες περιλάμβαναν μετρήσεις αερίων (H₂S, CO₂, ραδόνιο), συλλογή γεωλογικών, μικροβιολογικών και περιβαλλοντικών δειγμάτων, τρισδιάστατη αποτύπωση με χρήση LiDAR, φωτογράφηση, εξερεύνηση και εγκατάσταση σταθμών μακροχρόνιας παρακολούθησης.
Κατά την αποστολή τεκμηριώθηκαν για πρώτη φορά συγκεκριμένοι υπόγειοι σχηματισμοί σε δυσπρόσιτα σημεία του ορεινού τοπίου, ενώ εντοπίστηκαν ιδιαίτερες γεωχημικές συνθήκες σε συστήματα σπηλαίων που φαίνεται να σχετίζονται με τη γεωλογική ιστορία της περιοχής.
Η δράση είχε και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, με ενεργή συμμετοχή φοιτητών του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ και νέων επιστημόνων, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν σε τεχνικές χαρτογράφησης, δειγματοληψίας και παρακολούθησης υπόγειου περιβάλλοντος. Παράλληλα εφαρμόστηκαν πρακτικές συμμετοχικής επιστήμης (citizenscience), με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχικότητας και της διάχυσης της επιστημονικής γνώσης στο ευρύτερο κοινό.
Η αποστολή πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό την επιστημονική καθοδήγηση των Δρ. Γεώργιου Λαζαρίδη και Δρ. Χρήστου Στεργίου, στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας με την Αναπτυξιακή ΗπείρουΑ.Ε. – Α.Ο.Τ.Α. (ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε.) -που είναι ο φορέας διαχείρισης του Παγκόσμιου ΓεωπάρκουUNESCO Βίκου–Αώου- και με τη συμμετοχή 21 σπηλαιολόγων από όλη την Ελλάδα.
Η έρευνα αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική διεπιστημονικής προσέγγισης των ακραίων υπόγειων περιβαλλόντων της Ηπείρου, με στόχο την κατανόηση, την ανάδειξη και την προστασία των ιδιαίτερων γεωμορφών της περιοχής. Συμμετείχαν οι: Βασιλείου Κωνσταντίνος, Γεωργοπούλου Ξένια, Διαμαντόπουλος Μανώλης, Δώρα Δέσποινα, Δρόσου Σοφία, Ιωάννου Αναστασία, Καΐσας Γιάννης, Κουντουράς Σωτήρης, Κούλελης Πρόδρομος, Λαγούδη Κατερίνα, Λαζαρίδης Γιώργος, Λαζοπούλου Τόνια, Νιαμούρης Κώστας, Οικονομέας Κώστας, Παπαδάκος Παναγιώτης, Παπαποστόλου Θόδωρος, Παπαϊωάννου Χαρητάκης, Παρσαλίδης Γιώργος, Πολυχρονιάδης Τάσος, Σταμούλης Κωνσταντίνος, Στεργίου Χρήστος, Σεμαλτιανός Νίκος, Τουφεξής Στέργιος και Χασιώτη Ήριννα.
Οι συμμετέχοντες προέρχονταν από τους εξής φορείς και συλλόγους:
Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε. (ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε.), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης – Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης – Εργαστήριο Πυρηνικής Τεχνολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Παλαιοντολογίας, Ελληνική Σπηλαιολογική Εξερευνητική Ομάδα (ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο.), ΕΟΣ Καβάλας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Τμήμα Φυσικής, ΣΠΟΚ (Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης), Σύλλογος ΠΕΛΟΠΕΣ.
*Η αποστολή πραγματοποιήθηκε με την άδεια της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
**Φωτογραφίες: Σωτήρης Κουντουράς
