Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (European Environment Agency – EEA), όπως παρουσιάζονται στην έκθεση «Harm to human health from air pollution in Europe: burden of disease status, 2025», το 2023 στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφηκαν 182.000 πρόωροι θάνατοι που αποδίδονται στη μακροχρόνια έκθεση σε λεπτά αιωρούμενα σωματίδια (PM2.5), πάνω από τα επίπεδα που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).
Τι δείχνει η έκθεση για την Ελλάδα (δεδομένα 2023):
Η μακροχρόνια έκθεση σε συγκεντρώσεις PM2.5 άνω του ορίου των 5 μg/m³ που συστήνει ο ΠΟΥ(2021) συνδέθηκε στη χώρα μας με:
- 10.249 αποδιδόμενους πρόωρους θανάτους
- 137,7 πρόωρους θανάτους ανά 100.000 κατοίκους
- 97.856 χαμένα έτη ζωής (YLL)
- 1.314,8 χαμένα έτη ζωής ανά 100.000 κατοίκους
Τα μικροσωματίδιαPM2.5 είναι ο πιο επικίνδυνος ατμοσφαιρικός ρύπος για την ανθρώπινη υγεία. Εισχωρούν βαθιά στους πνεύμονες, περνούν στο αίμα και συνδέονται με καρδιαγγειακά νοσήματα, εγκεφαλικά επεισόδια, καρκίνοτου πνεύμονα και σοβαρές αναπνευστικές παθήσεις.Το επίπεδο-οδηγία των 5 μg/m³ (μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο) έχει οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως η μέγιστη αποδεκτή ετήσια μέση συγκέντρωση των αιωρούμενων σωματιδίων PM2.5, με στόχο την προστασία της υγείας του πληθυσμού.
Εικόνα 1. Χάρτης EEA: Θνησιμότητα που αποδίδεται στη μακροχρόνια έκθεση λόγω PM2.5 στην Ελλάδα, 2023. Πηγή: European Environment Agency (EEA), Harm to human health from air pollution in Europe: burden of disease status, 2025.
Τι συμβαίνει στα Ιωάννινα:
Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία στοιχεία του EEA για την ποιότητα του αέρα στις ευρωπαϊκές πόλεις (έκδοση Ιούλιος 2025) αποκαλύπτουν μία ιδιαίτεραανησυχητική εικόνα για τα Ιωάννινα:
- Κατατάσσονταιστη 754η θέση ανάμεσα σε 761 ευρωπαϊκές πόλεις.
- Βρίσκονται στο χειρότερο 10% των ευρωπαϊκών πόλεων ως προς την ποιότητα του αέρα.
- Καταγράφουνμέση ετήσια συγκέντρωση PM2.5 = 23,5 μg/m³, δηλαδή, σχεδόν 5 φορές πάνω από το ασφαλές όριο του ΠΟΥ.
Εικόνα 2. Κατάταξη ποιότητας αέρα: Ιωάννινα — 754η θέση ανάμεσα σε 761 πόλεις ως προς τη συγκέντρωση των PM2.5, με μέση ετήσια τιμή 23,53 μg/m³. Πηγή: EEA City Air Quality Viewer, Ιούλιος 2025.
Γιατί τα Ιωάννινα είναι τόσο επιβαρυμένα;
Στο πρόβλημα συμβάλλουν η γεωμορφολογία της λεκάνης, οι μετεωρολογικές συνθήκες, η αυξημένη κίνηση των οχημάτων στο κέντρο της πόλης, το περιορισμένο δίκτυο αστικών συγκοινωνιών και ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες. Όμως σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, ο σημαντικότερος παράγοντας ρύπανσης στο λεκανοπέδιο είναι η καύση στερεών καυσίμων(κυρίως ξύλου και πέλετ) για θέρμανση, από τον Οκτώβριο μέχρι τον Απρίλιο.
Σε περιόδους αιχμής οι ημερήσιες τιμές για τα PM2.5ξεπερνούν τα 100 μg/m³, επίπεδα που θεωρούνται πολύ βλαβερά για την υγεία ευάλωτων ομάδων, παιδιών και ηλικιωμένων.
Δεν μπορούμε να ζητήσουμε από τους πολίτες να μην θερμαίνονται.
Δεν είναι ηθικό ούτε δίκαιο να ζητήσουμε από οικογένειες που αδυνατούν ή δυσκολεύονται να καλύψουν το κόστος θέρμανσης να σταματήσουν να χρησιμοποιούν ξύλα.Οι υψηλές τιμές στηνενέργεια και τα χαμηλά εισοδήματα δεν αφήνουν άλλες επιλογές.
Είναι ευθύνη της Πολιτείας να στηρίξει τους πολίτες, ώστε να μπορούν να θερμαίνουν τα σπίτια τους με καθαρότερες μορφές ενέργειας. Παράλληλα, είναι αναγκαίες οι πολιτικές που ενισχύουν τις Ενεργειακές Κοινότητεςώστε η παραγωγή και η πρόσβαση στην ανανεώσιμη ενέργεια να γίνεται δημοκρατικά, δίκαια και με όφελος για όλους.
Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνει σαφές: όταν μια πόλη πνίγεται στην αιθαλομίχλη, το τζάκι δεν μπορεί να είναι ζήτημα αισθητικής και να αποτελεί επιλογή για μια “ωραία ατμόσφαιρα”. Είναι πηγή αυξημένων εκπομπών μικροσωματιδίων PM2.5, που βλάπτουν σοβαρά την υγεία όλων.
Με βάση τα επίσημα στοιχεία και την κρισιμότητα της κατάστασης, καλούμε την κυβέρνηση, έστω και τώρα, να λάβει άμεσα μέτρα για τον περιορισμό της καύσης ξύλου στα Ιωάννινα, εξασφαλίζοντας παράλληλα το δικαίωμα στη θέρμανση για όλους και την προστασία της δημόσιας υγείας. Συγκεκριμένα προτείνουμε:
- Επιδότηση ηλεκτρικής ενέργειας και πετρελαίου θέρμανσης για όλους τους κατοίκους των Ιωαννίνων.
- Δωρεάν ηλεκτρική ενέργεια για τα ευάλωτα νοικοκυριάκατά τη χειμερινή περίοδο.
- Σχέδιο Καθαρού Αέρα για τα Ιωάννινα, με σαφείς στόχους, χρονοδιάγραμμα και δημόσια παρακολούθηση.
Η μακροχρόνια έκθεση στα PM2.5 είναι ένας από τους πιο τεκμηριωμένους παράγοντες πρόωρης θνησιμότητας και επιβάρυνσης της ανθρώπινης υγείας παγκοσμίως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος.Το πρόβλημα και για τα Ιωάννινα είναι ξεκάθαρο και απαιτεί άμεση κυβερνητική παρέμβαση.
Η ποιότητα του αέρα και η πρόσβαση στη θέρμανση δεν αποτελούν «πολυτέλεια». Είναι ζήτημα δημόσιας υγείαςκαι ανθρώπινης αξιοπρέπειας.Η μείωση του ενεργειακού κόστους, η μείωση των ρύπων και η ενεργειακή ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών αποτελούν προϋπόθεση για την ευημερία και την βιώσιμη ανάπτυξη.
Πηγέςδεδομένων
• European Environment Agency (EEA):Harm to human health from air pollution in Europe: burden of disease status, 2025 (δεδομέναέτους 2023). https://www.eea.europa.eu/en/analysis/publications/harm-to-human-health-from-air-pollution-burden-of-disease-status-2025
• EEA – Air quality in European cities, Ιούλιος 2025.
https://www.eea.europa.eu/en/topics/in-depth/air-pollution/european-city-air-quality-viewer
