Παρουσία του Υφυπουργού Εθνικής Αμύνης κ. Αθανασίου Δαβάκη και με βαθιά συγκίνηση και αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας κορυφώθηκαν οι ιστορικές εκδηλώσεις «ΚΑΛΠΑΚΙΑ 2025», που πραγματοποιήθηκαν από τις 18 έως τις 28 Οκτωβρίου στον Δήμο Πωγωνίου, τον τόπο όπου γράφτηκαν οι πρώτες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Εκεί όπου η γη μαρτυρά αγώνες και θυσίες, όπου το «ΟΧΙ» αντήχησε περήφανα στα βουνά της Ηπείρου, ο Δήμος Πωγωνίου τίμησε για ακόμη μία χρονιά τους Ήρωες του 1940, μετατρέποντας το Καλπάκι σε ένα ζωντανό σύμβολο Ελευθερίας – ένα ζωντανό υπαίθριο μουσείο Μνήμης και Τιμής.
Κεντρικό άξονα και κορύφωση των εκδηλώσεων αποτέλεσε η μεγάλη Αναπαράσταση της Μάχης του Καλπακίου, που πραγματοποιείται αδιάλειπτα από το 1995 και κρατά ζωντανό το νήμα της Ιστορίας από γενιά σε γενιά.
Εκεί, υπό το αγέρωχο βλέμμα του Μαχητή, απέναντι από το ιστορικό «ΟΧΙ» που δεσπόζει στην πλαγιά του λόφου «Προφήτης Ηλίας» και δίπλα στη μεγαλύτερη ελληνική σημαία που κυμάτιζε περήφανη, ο χρόνος «πάγωσε» και το Πωγώνι μετατράπηκε ξανά σε σκηνή Ιστορίας με τη συμμετοχή στρατιωτών της 8ης Μηχανοποιημένης Ταξιαρχίας, του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, ανδρών, γυναικών και παιδιών από το Δήμο Πωγωνίου.
Με τη συμμετοχή του Συλλόγου Αναβίωσης Ελληνικού Στρατού 1940–41, του Συλλόγου Ευζώνων Προεδρικής Φρουράς και της Ιταλικής Ομάδας Αναβίωσης Le Sentinelle, το Καλπάκι «αναβίωσε» για λίγες ώρες εκείνον τον Οκτώβριο του ’40.
Από το πρωί έως το απόγευμα οι παρουσιάσεις στολών και εξοπλισμού, καθώς και οι επισκέψεις στη Σπηλιά Κατσιμήτρου, το ιστορικό στρατηγείο της εποχής, έδωσαν στους επισκέπτες μια βιωματική εμπειρία μνήμης.
Τα «ΚΑΛΠΑΚΙΑ 2025» ξεκίνησαν στις 18 Οκτωβρίου με την έκθεση φωτογραφίας «Μαρτυρίες και Εικόνες της Ελληνικής Εποποιΐας 1940–1944» στο Κλειστό Γυμναστήριο Καλπακίου, φιλοξενώντας σπάνιο φωτογραφικό υλικό από το Πολεμικό Μουσείο. Η έκθεση προσέλκυσε εκατοντάδες επισκέπτες, σχολεία και συλλόγους, προσφέροντας ένα συγκλονιστικό ταξίδι στην εποχή του πολέμου μέσα από αυθεντικά τεκμήρια, πρόσωπα και στιγμές.
Στις 26 Οκτωβρίου, ο 6ος «Δρόμος της Νίκης» ένωσε αθλητές, μαθητές και δημότες σε μια πορεία μνήμης, τιμώντας τους μαχητές που έγραψαν Ιστορία στα βουνά του Πωγωνίου.
Το ίδιο απόγευμα, στο Χάνι Δελβινάκι, τιμήθηκε το Ανεξάρτητο Τάγμα Δελβινακίου με επιμνημόσυνη δέηση, κατάθεση στεφάνων και ομιλίες. Στον χαιρετισμό του ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Κωνσταντίνος Κίτσιος αναφέρθηκε στο μήνυμα των ημερών και σημείωσε ότι οι αξίες των Ηρώων πρέπει να μεταλαμπαδεύονται στις νέες γενιές. Ο Δήμαρχος Πωγωνίου κ. Κωνσταντίνος Καψάλης αναφέρθηκε στο σημαντικό ρόλο που έπαιξε το Τάγμα Δελβινακίου στην εξέλιξη της μάχης υπογραμμίζοντας ότι τα «χώματα του Πωγωνίου είναι ιερά, καθαγιασμένα με το αίμα των προγόνων μας». Ο Δήμαρχος του Αδελφοποιημένου Δήμου Αγίας Νάπας κ. Χρίστος Ζαννέττου αναφέρθηκε στο Έπος του 1940 και τόνισε παράλληλα ότι η Αδελφοποίηση των δύο Δήμων «είναι συνεργασία ουσίας μεταξύ αδερφών λαών που πολέμησαν για την ελευθερία». Από την πλευρά του ο Αντιδήμαρχος του Αδελφοποιημένου Δήμου Σφακίων κ. Ιωάννης Μπολιώτης υπογράμμισε ότι: «Όλοι οι Έλληνες ενώνονται από κοινή μοίρα, κοινούς αγώνες και αγάπη για την πατρίδα».
Ακολούθησε ομιλία, στο πλαίσιο της συνεργασίας και των co-creation events του Δήμου Πωγωνίου με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και την Ευρωπαϊκή συμμαχία «Artemis», από τον Καθηγητή Βυζαντινής Ιστορίας κ. Χρήστο Σταυράκο με θέμα: «Η εθνική εορτή της 28ης Οκτωβρίου: παρωχημένη ή πάντα μοντέρνα;».
Παράλληλα, ο Δήμαρχος Πωγωνίου προσέφερε τιμητική πλακέτα στο Σύλλογο Αναβίωσης Ελληνικού Στρατού 1940-1941, στο Σύλλογο Ευζώνων Προεδρικής Φρουράς και στην Ιταλική Ομάδα Αναβίωσης «Le Sentinelle», ως δείγμα εκτίμησης για τη σημαντική τους συνεισφορά στις ιστορικές εκδηλώσεις «ΚΑΛΠΑΚΙΑ».
Το απόγευμα της Δευτέρας 27 Οκτωβρίου, στο Μνημείο του Μαχητή και παρουσία του Υφυπουργού Εθνικής Αμύνης κ. Αθανασίου Δαβάκη και του Διοικητή 1ης Στρατιάς Αντιστράτηγου κ. Σταύρου Παπασταθόπουλου, τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Ιωαννίνων κ.κ. Μάξιμου, πραγματοποιήθηκε προσκλητήριο νεκρών, κατάθεση στεφάνων, τοπογραφική ενημέρωση από Αξιωματικό της 8ης Μηχανοποιημένης Ταξιαρχίας και ερμηνεία επετειακών τραγουδιών από τη Στρατιωτική Μουσική Μπάντα της 8ης Μηχανοποιημένης Ταξιαρχίας.
Καθώς οι σημαίες κυμάτιζαν και η σιωπή της προσευχής αγκάλιαζε τον χώρο, ο ουρανός του Καλπακίου αντήχησε από το πέρασμα των μαχητικών αεροσκαφών της Πολεμικής Αεροπορίας. Με μια μεγαλειώδη πτήση τιμής, τα φτερά της Ελλάδας τίμησαν τους Ήρωες του ’40. Ήταν η στιγμή όπου το βλέμμα όλων στράφηκε ψηλά, εκεί όπου η Ιστορία και η Ελευθερία συναντήθηκαν ξανά, μέσα σε ένα ρίγος υπερηφάνειας.
Στον επετειακό του λόγο ο εκπρόσωπος της προεδρίας της κυβέρνησης, Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης κ. Αθανάσιος Δαβάκης αναφέρθηκε στον ηρωισμό των στρατιωτών και δήλωσε: «Εδώ, στο ιστορικό Καλπάκι, δοκιμάστηκε η ψυχή του έθνους μας. Σήμερα θυμόμαστε κι ευγνωμονούμε όλους εκείνους τους στρατιώτες, τους έφεδρους, τους κατοίκους, τους γέροντες και τις γυναίκες, τον απλό λαό που βοήθησε με τον δικό του τρόπο. Όλους τους ανώνυμους ήρωες που έκαναν αυτόν τον τόπο εθνικό σύμβολο. Η λέξη «ΚΑΛΠΑΚΙ» διαπέρασε τα βουνά της Πίνδου κι έφτασε σε κάθε γωνιά της Ελλάδας».
Ο Δήμαρχος Πωγωνίου κ. Κωνσταντίνος Καψάλης υπογράμμισε, στον χαιρετισμό του ότι «τα ΚΑΛΠΑΚΙΑ δεν είναι απλώς μια σειρά δρωμένων αλλά «ο παλμός της συλλογικής μνήμης, το “Όχι” που αντήχησε στα βουνά μας και μας εμπνέει μέχρι σήμερα. Στον τόπο μας γράφτηκαν οι πρώτες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και οφείλουμε να τις κρατάμε ζωντανές» σημείωσε χαρακτηριστικά. Ο Δήμαρχος αναφέρθηκε επίσης στο Μνημείο Πεσόντων, όπου έχουν τοποθετηθεί οι στήλες με τα ονόματα των 13.976 Ηρώων, επαναβεβαιώνοντας την ηθική δέσμευση του Δήμου για την ολοκλήρωση και την επικείμενη τελετή εγκαινίων.
Η κεντρική ομιλία της κ. Μαρούλας Παπαευσταθίου – Τσάγκα, Διδάκτορος Ιστορίας, με θέμα «Τα παιδιά του ’40 θυμούνται: προφορικές μαρτυρίες από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο», αποτέλεσε μια βαθιά ανθρώπινη αναδρομή στη μνήμη και στις φωνές εκείνης της γενιάς που μεγάλωσε μέσα στη δίνη του πολέμου. Με λόγο συγκινητικό και τεκμηριωμένο, η κ. Παπαευσταθίου – Τσάγκα ανέδειξε τις αφηγήσεις των παιδιών του ’40 ως πολύτιμα νήματα της συλλογικής μας ιστορικής συνείδησης, μικρές προσωπικές ιστορίες που συνθέτουν το μεγάλο Έπος της Ελευθερίας. Μέσα από τη μελέτη και τη συγκίνηση, οι ακροατές ταξίδεψαν πίσω στον χρόνο, ακούγοντας ξανά τις φωνές των ανθρώπων που βίωσαν τον πόλεμο όχι ως ηρωικό μύθο, αλλά ως καθημερινή πράξη θάρρους, πίστης και ανθρωπιάς.
Στη συνέχεια τα φώτα έσβησαν και αναδύθηκε ο συγκινητικός ήχους του κλαρίνου από τους Μιχάλη Μπραχόπουλο και Χρήστο Ζέκιο που με το μοιρολόι τους και με ήχους βαθιάς ψυχής και σεβασμού, έντυσαν τον αέρα του Καλπακίου με μελωδίες μνήμης. Ένας θρήνος και μια προσευχή μαζί, προς τιμή των πεσόντων που κοιμούνται στα ιερά χώματα της Ηπείρου.
Όταν ο ήχος έσβησε, χιλιάδες επισκέπτες, μικροί και μεγάλοι, έστρεψαν το βλέμμα τους στον λόφο και έζησαν μοναδικές στιγμές συγκίνησης όταν αναπαραστάθηκαν με ιστορική ακρίβεια οι συγκρούσεις, η στρατιωτική οργάνωση και η θυσία των Ελλήνων στρατιωτών που ύψωσαν το ανάστημά τους απέναντι στην ιταλική επίθεση.
Η Αναπαράσταση της Μάχης του Καλπακίου, για μία ακόμη φορά, «μίλησε» στις καρδιές και τις ψυχές μικρών και μεγάλων που «έζησαν» ηρωικές στιγμές γεμάτες αθάνατη ελληνική ψυχή.
Οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν ανήμερα της εθνικής επετείου, στις 28 Οκτωβρίου, με Θεία Λειτουργία, επιμνημόσυνη δέηση, κατάθεση στεφάνων, ομιλία της κ. Ελένης Θεοδώρου, καθηγήτριας Γυμνασίου Παρακαλάμου, και απαγγελίες μαθητών στην Ιερά Μονή Σωσίνου – τόπο ιστορικό και ιερό, όπου η προσευχή συναντά τη μνήμη και την ελευθερία. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους και οι απόγονοι του υπολοχαγού Ευρυσθένη Τζιάλλα και του Λοχία Νικόλαου Χρηστάκη με την κ. Ελευθερία Τζιάλλα Μάντζιου να μιλάει για το ημερολόγιο του Υπολοχαγού Ευρυσθένη Τζιάλλα στο οποίο αναγράφεται ,με κάθε λεπτομέρεια, πώς έπεσε η βολή που προκάλεσε την πρώτη νίκη των Ελλήνων.
Καθ’ όλη τη διάρκεια των εκδηλώσεων, δεκάδες σχολεία από όλη την Ελλάδα επισκέφθηκαν το Καλπάκι στο πλαίσιο εκπαιδευτικών δράσεων του Δήμου. Οι μαθητές ξεναγήθηκαν στην έκθεση φωτογραφίας, στο Μουσείο Καλπακίου, στο Μνημείο του Μαχητή και στο Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής, παρακολουθώντας παράλληλα ιστορικά ντοκιμαντέρ.
Ο Δήμος Πωγωνίου εκφράζει θερμές ευχαριστίες προς την Περιφέρεια Ηπείρου, την Π.Ε.Δ. Ηπείρου, την 8η Μηχανοποιημένη Ταξιαρχία, το Πολεμικό Μουσείο, τους χορηγούς (Terna Energy, Βίκος Α.Ε., Mitsis Hotels, Φάρμα Νάκης, Α.Π.Σ.Ι. Πίνδος, Market In, Συρράκο Οικογένεια Τέφα) τους συλλόγους αναβίωσης, τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό – Περιφερειακό Τμήμα Ηπείρου, τους εθελοντές και κάθε πολίτη που συνέβαλε στην επιτυχία των εκδηλώσεων. Χάρη στη συλλογική προσπάθεια, ο θεσμός που ξεκίνησε πριν από τρεις δεκαετίες συνεχίζει να εμπνέει, να ενώνει και να υπενθυμίζει ότι η Ιστορία δεν είναι παρελθόν, είναι παρόν και ευθύνη.
Ο Δήμος Πωγωνίου θα συνεχίσει να τιμά τους Ήρωες του 1940, να υπερασπίζεται τη Μνήμη και να διατηρεί ζωντανή την Ιστορία στον τόπο που τη γέννησε.
Γιατί εδώ, στο Καλπάκι, η Ιστορία δεν γράφεται – ζει.
